ارزیابی شاخص کیفیت خاک تحت تاثیر تیمارهای کودی روی و ارتباط آن با روی دانه گندم

کاربرد تیمارهای مختلف به عنوان کود به خاک باعث تغییر در ویژگی های آن، منجر به افزایش یا کاهش کیفیت خاک می شوند و در نهایت بر عملکرد گیاه و تغذیه انسان اثرگذار است. هدف از این پژوهش ارزیابی و محاسبه ی شاخص کیفیت خاک تحت تاثیر تیمارهای مختلف کودی روی بود. پژوهش در مزرعه تحقیقات کشاورزی رودشت انجام شد. تیمارها شامل لجن فاضلاب و کودگاوی در دو سطح 5 و 10 تن درهکتار، خاکستر لاستیک 200 کیلوگرم در هکتار، پودر لاستیک 1 تن در هکتار،کود شیمیایی سولفات روی 40 کیلوگرم در هکتار و شاهد (بدون کود روی) بود. پس از گذشت سه هفته از کاربرد تیمارها به خاک، رقم گندم بک کراس روشن به صورت پائیزه کشت شد. نمونه برداری از خاک به صورت دست نخورده و مرکب در دو مرحله پنجه زنی و برداشت گندم از خاک صورت گرفت. پس از اندازه گیری ویژگی های خاک با تعیین حدود بحرانی، کلاس بندی و امتیازدهی برای هر کدام از ویژگی های خاک، جداول روند امتیازدهی برای پارامترهای مورد مطالعه تحت تاثیر تیمارهای کودی تهیه شد. سپس با استفاده از رابطه ی شاخص کیفیت خاک معادل با جمع امتیازات ویژگی های خاک مانند آهن، ماده آلی، نیتروژن، فسفر، شوری، اسیدیته، وزن مخصوص ظاهری و هدایت هدرولیکی اشباع، شاخص کیفیت خاک به طور ساده محاسبه شد. با افزودن سه ویژگی غلظت روی قابل دسترس، آب قابل دسترس و تنفس میکروبی این شاخص به صورت گسترش یافته محاسبه شد. نتایج نشان داد که افزودن 10 تن در هکتار لجن فاضلاب و خاکستر لاستیک به خاک نسبت به سایر تیمارها باعث شد تا مقدار روی قابل جذب نسبت به شاهد به ترتیب 8 و 6 برابر افزایش یابد. همچنین به نظر می رسدکاربرد مقدار مناسب (10 تن در هکتار) کودهای آلی لجن فاضلاب و کود گاوی باعث بهبود کیفیت خاک شد.کاربرد تمام تیمارها باعث آلودگی خاک با عناصر سنگین سرب و کادمیم نشد. لازم به ذکر است به منظور اطمینان از عدم آلودگی خاک، مطالعاتی برای اثر باقی مانده این تیمارها بر خاک صورت گیرد. محاسبه ی مقدار شاخص کیفیت خاک گسترش یافته بهتر توانست به شناخت اثر تیمارها بر خاک کمک کند. رابطه ی مثبت و معنی دار در سطح یک درصد بین شاخص کیفیت خاک و عملکرد و میزان روی دانه گندم وجود داشت، که می تواند نشان دهنده ی ارتباط قوی بین حفظ کیفیت خاک و غنی سازی زیستی- زراعی گندم باشد. واژه های کلیدی: شاخص کیفیت خاک، روش امتیازدهی، غنی سازی، روی، لجن فاضلاب، کود گاوی، خاکستر لاستیک.